Σπονδυλολίσθηση

Τι Είναι Η Σπονδυλολίσθηση & Ποιοι Τύποι Υπάρχουν;

Η σπονδυλολίσθηση είναι μια πάθηση της σπονδυλικής στήλης κατά την οποία ένας σπόνδυλος μετατοπίζεται (ολισθαίνει) προς τα εμπρός ή, σπανιότερα, προς τα πίσω ή πλάγια σε σχέση με τον από κάτω σπόνδυλο, προκαλώντας συχνά πόνο στη μέση και, σε ορισμένες περιπτώσεις, συμπίεση νεύρων. Οι βασικοί τύποι σπονδυλολίσθησης, ανάλογα με το αίτιο που την προκαλεί, είναι οι εξής:

• η εκφυλιστική, η οποία οφείλεται σε φθορά της σπονδυλικής στήλης, κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες
• η ισθμική ή λυτική, η οποία οφείλεται συνήθως σε μικροκατάγματα κόπωσης σε νεότερα άτομα
• η δυσπλαστική ή συγγενής, η οποία πηγάζει από εκ γενετής ανωμαλίες
• η τραυματική που εμφανίζεται μετά από κάταγμα ή τραυματισμό
• η παθολογική, η οποία οφείλεται σε άλλες παθήσεις όπως είναι για παράδειγμα οι όγκοι
• η ιατρογενής, η οποία εκδηλώνεται ως επιπλοκή χειρουργικής επέμβασης

Οι συχνότερες μορφές είναι η εκφυλιστική και η ισθμική σπονδυλολίσθηση. Βάσει επιδημιολογικών ερευνών, η πάθηση αυτή εμφανίζεται περίπου στο 3%-5% του γενικού πληθυσμού. Ωστόσο, το πραγματικό ποσοστό μπορεί να είναι διαφορετικό, καθώς πολλοί άνθρωποι με τη συγκεκριμένη πάθηση δεν παρουσιάζουν συμπτώματα και επομένως δεν διαγιγνώσκονται. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων (πάνω από 80%), η σπονδυλολίσθηση εντοπίζεται στο επίπεδο Ο5-Ι1, ενώ λιγότερο συχνά αφορά το επίπεδο Ο4-Ο5, όπου κυρίως εμφανίζεται η εκφυλιστική μορφή της νόσου, ιδιαίτερα σε γυναίκες άνω των 40 ετών.

Ποια Είναι Τα Αίτια Εμφάνισης Της Σπονδυλολίσθησης;

Η σπονδυλολίσθηση εμφανίζεται λόγω μετατόπισης ενός σπονδύλου πάνω στον υποκείμενό του, προκαλώντας αστάθεια στη σπονδυλική στήλη. Τα κύρια αίτια περιλαμβάνουν:

• εκφυλιστικές αλλοιώσεις λόγω φυσιολογικής φθοράς με την ηλικία, που επηρεάζουν τους μεσοσπονδύλιους δίσκους και τα σπονδυλικά σώματα
• τραυματισμούς, όπως κάταγμα ή βλάβη στους συνδέσμους της σπονδυλικής στήλης από τροχαία ατυχήματα ή πτώσεις
• καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης σε αθλήματα με υπερέκταση ή βαριά φορτία (π.χ. γυμναστική, άρση βαρών, ποδόσφαιρο)
• κληρονομικούς παράγοντες, όπως πιο λεπτά οστά ή συγγενείς ανωμαλίες (π.χ. δισχιδής ράχη), που προδιαθέτουν στην εμφάνιση της πάθησης
• ιατρογενείς παράγοντες, δηλαδή σπονδυλολίσθηση που εμφανίζεται μετά από χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη

Παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της σπονδυλολίσθησης περιλαμβάνουν την ηλικία (συχνότερη σε άτομα άνω των 40-50 ετών), το φύλο (πιο συχνή στις γυναίκες για την εκφυλιστική μορφή), το οικογενειακό ιστορικό, την παχυσαρκία και την κακή στάση σώματος.

Πώς Γίνεται Η Διάγνωσή Της;

Η διάγνωση της σπονδυλολίσθησης βασίζεται σε κλινική εξέταση και απεικονιστικές μεθόδους. Πιο συγκεκριμένα:

• κλινική εξέταση: Αξιολόγηση συμπτωμάτων όπως ο πόνος στη μέση, ο πόνος στους γλουτούς ή πόδια, η δυσκαμψία, και τα νευρολογικά σημεία (π.χ. θετικό σημείο Laseque) που υποδηλώνουν πιθανή πίεση νευρικών ριζών
• λήψη ιατρικού ιστορικού: Εξέταση παραγόντων κινδύνου, όπως συμμετοχή σε αθλήματα με υπερέκταση της οσφυϊκής μοίρας ή προηγούμενα τραύματα
• απλή ακτινογραφία σε πλάγια λήψη όρθιας στάσης: Βασική εξέταση για την ανίχνευση της ολίσθησης του σπονδύλου και τον προσδιορισμό του βαθμού της (1^ου βαθμού, 2^ου, 3^ου, 4^ου ή 5^ου, ο οποίος χαρακτηρίζει σπονδυλόπτωση)
• αξονική τομογραφία (CT): Χρησιμοποιείται για λεπτομερέστερη απεικόνιση της λύσης του ισθμού ή άλλων οστικών αλλοιώσεων, ιδιαίτερα όταν η ακτινογραφία δεν είναι επαρκής
• μαγνητική τομογραφία (MRI): Ενδείκνυται όταν υπάρχουν νευρολογικά συμπτώματα για την εκτίμηση της πίεσης νεύρων ή πιθανής κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου
• κλινικά τεστ: Τεστ υπερέκτασης και ψηλάφησης της οσφυϊκής μοίρας, αν και με μέτρια διαγνωστική αξία, μπορούν να βοηθήσουν στην υποψία της πάθησης

Η διάγνωση ολοκληρώνεται με συνδυασμό των παραπάνω, ώστε να καθοριστεί ο τύπος, ο βαθμός ολίσθησης και η πιθανή νευρική εμπλοκή, καθοδηγώντας την κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Ποια Συμπτώματα Προκαλεί Η Σπονδυλολίσθηση;

Η σπονδυλολίθηση παρουσιάζει τα εξής συμπτώματα:

• επίμονο πόνο στη μέση (οσφυαλγία), που συχνά επιδεινώνεται με κόπωση και ορθοστασία και υποχωρεί με την κατάκλιση ή όταν ο ασθενής ξαπλώνει
• πόνο που επεκτείνεται στα πόδια, συχνά συνοδευόμενο από μούδιασμα, μυρμήγκιασμα ή αδυναμία, ειδικά όταν πιέζονται νευρικές ρίζες (ισχιαλγία)
• δυσκαμψία στη μέση και στους οπίσθιους μηριαίους μύες, με πόνο ή ενόχληση κατά την υπερέκταση της μέσης
• δυσκολία στο περπάτημα και αίσθημα κόπωσης στα πόδια μετά από παρατεταμένη ορθοστασία ή βάδιση
• μυϊκούς σπασμούς κυρίως στους προσαγωγούς, ειδικά σε νεαρά άτομα, που μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στον τρόπο βάδισης, όπως σκύψιμο προς τα εμπρός ή λυγισμένα γόνατα
• νευρολογικά συμπτώματα όπως αδυναμία, παράλυση ή προβλήματα στην ουροδόχο κύστη και το έντερο λόγω πίεσης στον νωτιαίο μυελό (σε προχωρημένο στάδιο)

Σε ορισμένες, ωστόσο, περιπτώσεις, η πάθηση μπορεί να είναι ασυμπτωματική, χωρίς εμφανή σημεία πόνου ή δυσκαμψίας. Εάν η σπονδυλολίσθηση εντοπίζεται στον αυχένα, προκαλεί αυχεναλγία με πόνο στους ώμους και πίσω από το κεφάλι, καθώς και νευρολογικά συμπτώματα όπως αδυναμία, μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα άνω άκρα.

Ποια Είναι Η Κατάλληλη Θεραπεία Για Την Σπονδυλολίσθηση;

Η θεραπεία της σπονδυλολίσθησης εξαρτάται από τον βαθμό της μετατόπισης, την αιτιολογία της, την ένταση του πόνου, την ύπαρξη νευρολογικών συμπτωμάτων ή όχι, την ηλικία και τις ανάγκες του ασθενούς. Σε γενικές γραμμές, οι σπονδυλολισθήσεις πρώτου βαθμού και δευτέρου, συνήθως, αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με συντηρητικές μεθόδους.

Όταν, όμως, η συντηρητική αγωγή αποτύχει ή η σπονδυλολίσθηση είναι προχωρημένη, η θεραπεία γίνεται χειρουργικά για αποκατάσταση της σταθερότητας της σπονδυλικής στήλης, διόρθωση της θέσης των σπονδύλων και αποσυμπίεση των νεύρων.

Συντηρητική Αντιμετώπιση

Η συντηρητική θεραπεία συνιστάται κυρίως σε ήπιες μορφές σπονδυλολίσθησης και σε ασθενείς χωρίς σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα, καθώς δεν θεραπεύει την αιτία της ολίσθησης αλλά αποσκοπεί στην ανακούφιση και σταθεροποίηση.

Περιλαμβάνει τα εξής μέτρα:

• χορήγηση αντιφλεγμονωδών και αναλγητικών φαρμάκων για την ανακούφιση του πόνου
• επισκληρίδιες ενέσεις με κορτικοστεροειδή για έλεγχο του πόνου
• φυσικοθεραπεία με στόχο την ενδυνάμωση των μυών της κοιλιακής και ραχιαίας περιοχής, τη βελτίωση της κινητικότητας και τη σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης. Το πρόγραμμα των ασκήσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει εξειδικευμένες ασκήσεις για την ενδυνάμωση των στηρικτικών μυών της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και των μυών του πυελικού εδάφους, ώστε να βελτιωθεί ο έλεγχος και η στήριξη αυτής της περιοχής. Επιπλέον, είναι σημαντική η ενδυνάμωση των κοιλιακών μυών, η εκτέλεση ασκήσεων που βοηθούν στον έλεγχο της κλίσης της λεκάνης και στη διατήρηση σωστής στάσης, με στόχο τη μείωση της οσφυϊκής λόρδωσης. Τέλος, το πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει διατάσεις για τους οπίσθιους μηριαίους μυς και την οσφυονωτιαία περιτονία, προκειμένου να διατηρείται η ευκαμψία και να υποστηρίζεται η σωστή λειτουργία της περιοχής
• χρήση οσφυϊκού κηδεμόνα ή ζώνης για τη μείωση της λόρδωσης και την υποστήριξη της μέσης. Στην οξεία φάση της ισθμικής σπονδυλολίσθησης, που προκύπτει μετά από σπονδυλόλυση, ο κηδεμόνας πρέπει να εφαρμόζεται για διάστημα περίπου 6 μηνών, ώστε να επιτευχθεί επαρκής πώρωση του κατάγματος στον ισθμό. Η χρήση του, συνήθως, γίνεται όταν το άτομο βρίσκεται σε όρθια θέση και πρέπει να συνοδεύεται από κατάλληλο πρόγραμμα ασκήσεων, καθώς η παρατεταμένη εφαρμογή του μπορεί να προκαλέσει γενική χαλάρωση του μυϊκού συστήματος
• περιορισμό και τροποποίηση των καθημερινών και αθλητικών δραστηριοτήτων για την αποφυγή επιδείνωσης της κατάστασης. Χαρακτηριστικά αναφέρονται μια σύντομη περίοδο ξεκούρασης, αποφυγή παρατεταμένης ορθοστασίας ή περπατήματος και αποφυγή έντονων ή απαιτητικών σωματικών ασκήσεων και δραστηριοτήτων που προκαλούν υπερβολική έκταση της πλάτης
• εφαρμογή συμπληρωματικών μεθόδων όπως, για παράδειγμα, χειροπρακτική, οστεοπαθητική, μασάζ, κρυοθεραπεία και θερμοθεραπεία για τη μείωση του πόνου και της μυϊκής έντασης
• τακτική παρακολούθηση από εξειδικευμένο ιατρό για την αξιολόγηση της πορείας της πάθησης και τη λήψη αποφάσεων για περαιτέρω θεραπευτικές επιλογές.

Χειρουργική Αντιμετώπιση

Η χειρουργική αντιμετώπιση της σπονδυλολίσθησης αποτελεί ανατομική λύση που στοχεύει στην αποκατάσταση του φυσιολογικού σχήματος της σπονδυλικής στήλης, την παρεμπόδιση της μη φυσιολογικής κινητικότητας και την πλήρη αποσυμπίεση των νεύρων που πιέζονται από την ολίσθηση, όταν η συντηρητική αντιμετώπιση δεν επαρκεί. Πιο συγκεκριμένα, ενδείκνυται σε ασθενείς με επίμονο πόνο που δεν υποχωρεί με συντηρητική αγωγή, νευρολογικά συμπτώματα ή σημαντική ολίσθηση (π.χ. πάνω από 50% στα παιδιά ή 75% στους ενήλικες).

Η κύρια χειρουργική μέθοδος είναι η οπισθοπλάγια σπονδυλοδεσία με χρήση οστικού μοσχεύματος, συνήθως στους σπονδύλους Ο5-Ι1, ενώ σε πολύ μεγάλου βαθμού ολίσθηση μπορεί να επεκταθεί και σε άλλους σπονδύλους ή να γίνει πρόσθια σπονδυλοδεσία. Η αποσυμπίεση μέσω πεταλεκτομής θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο σε περιπτώσεις όπου υπάρχει σοβαρή κινητική ανεπάρκεια και δυσλειτουργία των εσωτερικών ζωτικών οργάνων, καθώς η σπονδυλοδεσία από μόνη της, συνήθως, επαρκεί για τη βελτίωση των νευρολογικών συμπτωμάτων.

Το επόμενο στάδιο στην εξέλιξη της σπονδυλοδεσίας είναι η ενσωμάτωση ρομποτικής τεχνολογίας για την τοποθέτηση των εμφυτευμάτων με τον πιο ασφαλή τρόπο και με ελάχιστες τομές. Η ρομποτική χειρουργική σπονδυλικής στήλης διασφαλίζει ελάχιστο χειρουργικό τραύμα, προσφέροντας παράλληλα μέγιστη ακρίβεια στην επέμβαση και εξασφαλίζοντας σημαντική μείωση του χειρουργικού χρόνου, των επιπλοκών και του μετεγχειρητικού στρες για τον ασθενή. Στην περίπτωση της σπονδυλολίσθησης, όπου ένας σπόνδυλος ολισθαίνει προς τα εμπρός σε σχέση με τον υποκείμενο, η ρομποτική τεχνολογία διευκολύνει την ασφαλή και αποτελεσματική σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης μέσω ακριβούς τοποθέτησης κοχλιών, βελτιώνοντας την πρόγνωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Αξίζει να αναφερθεί πως τα οφέλη των σύγχρονων μεθόδων περιλαμβάνουν μικρότερη νοσηλεία (περίπου 24 ώρες), ταχύτερη αποκατάσταση και καλύτερο μακροχρόνιο αποτέλεσμα.

Ο Dr. Στυλιανός Καπετανάκης, Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής στο Δ.Π.Θ με εξειδίκευση στο Guy’s & St. Thomas Hospital του Λονδίνου και πολυετή κλινική εμπειρία, είναι σε θέση να σας ενημερώσει αναλυτικά σχετικά με το τι είναι σπονδυλολίσθηση και πώς αντιμετωπίζεται.

Συμπληρώστε τη φόρμα επικοινωνίας ή επικοινωνήστε μαζί του τηλεφωνικά, προγραμματίστε την επίσκεψή σας και λάβετε την κατάλληλη θεραπευτική λύση για την περίπτωσή σας.